Nasjonalstaten

Sigurd Skirbekk: Nasjonalstaten: Velferdsstatens grunnlag (Kolofon 2008)

Pensjonert professor i sosiologi, Sigurd Skirbekk, har tidlegare skrive 12 bøker der gjennomgangstemaet er om kulturen av i dag har svar på utfordringane vi no går i møte, m.a. innan demografi og økologi.

I ”Nasjonalstaten” tek han utgangspunkt i diskusjonen omkring pensjonsreforma, som primært handla om finansiering. Men Skirbekk stiller eit meir grunnleggjande spørsmål: Vil viljen til solidaritet og økonomisk utjamning i samfunnet stå seg viss vi oppmuntrar ein kultur og ei utvikling som splittar i staden for å samle? Han viser til at solidaritet på eit statleg nivå har sine føresetnader i luthersk sinnelagsetikk, sosialpolitisk likskapsideologi, folkeleg nasjonalkjensle og gjensidig tillit i samfunnet; føresetnader som alle er trua i ein multikulturell stat, som ikkje lenger vil formidle ein bestemt kulturtradisjon og der den dominerande ideologien er individ- og gruppeorientert, sekulær og antinasjonal.
Eit eige kapittel er vigd styrke og veikskap ved norsk kultur. Til det første høyrer eit heldig historisk samspel mellom nasjons- og demokratibygging og ein god balanse mellom ulike verdiar, medan veikskapen særleg har vist seg siste generasjonen, etter som forbrukarsamfunn og kulturradikale tankar om frigjering har gitt svekking av motkulturar, tradisjonar og normer.

Kvifor har så stemninga snudd frå nasjonalisme til antinasjonalisme? Skirbekk meiner dette har skjedd i eit samspel mellom forskingsmiljø, politiske pressgrupper og visse mediemiljø, som står for mest mogleg frie val for den einskilde, men skjuler at samfunn også er avhengig av orden og meiningsberande kultur. Teknologisk utvikling har gitt media ei makt som aktørane legitimerer ved kritikk av dei som har fagleg, folkevald eller tradisjonell autoritet i samfunnet.

Skirbekk skriv det har vore lite forskingsbasert forsvar for familie og fedreland, men demonstrerer i boka si at kjelder til eit slikt forsvar finst i rikt mon. Debattforma hans er lågmælt, men overtydande. Han formulerer først tankane i tida og kjem så med godt dokumenterte motargument. Det er ein fryd å sjå korleis han slik viser det falske i ti antinasjonale påstandar og avslører det fordekte og feilaktige i sju kultur- og samfunnstolkingar med antinasjonal tendens frå siste femti åra. Det er også spennande å følgje han på leiting etter alternativ til nasjonalstaten, sjølv om han ikkje finn noko som kan erstatte nasjonal identitet og lojalitet, bygt på felles språk, tru, slektsband og identifikasjon med land og historiske røter.

”Nasjonalstaten” er både ei fagbok og ein politisk kommentar. Boka høver for alle samfunnsinteresserte og for dei som treng argument til bruk mot det Skirbekk kallar ”antinasjonale fortolkningseliter i kulturliv og medier”. Kanskje mynta på desse gruppene byrjar boka slik: ”Å være for velferdsstaten, men mot nasjonalstaten, det er ikke progressivt. Det er selvmotsigende.”

God dag, mann! Økseskaft!

Oddbjørn Melle skreiv 25. februar under Synspunkt i Sunnmørsposten at Hamas vart skapt og støtta av Israel og USA. I eit innlegg 3. mars stilte eg meg spørjande til kor aktiv slik støtte kan ha vore, sjølv om eg er samd i at sivile tap og lidingar på begge sider har gitt meir makt både til Hamas og høgresida i israelsk politikk. Eg reagerte også på den einsidige framstillinga, der han gav Israel ansvaret for alt som har gått og framleis kan gå gale i Midtausten, medan Hamas-leiarane vart kalla ”institusjonsbyggjarar” som står for ”organisasjon og leiarskap”. ”Uregjerlege” var den mest kritiske nemninga han nytta om dei.

I eit nytt innlegg 13. mars svarar ikkje OM på noko av det eg stilte spørsmål ved eller påpeikte var utelate av fakta. Det er dårleg dialektikk (samtalekunst). I staden har han hengt seg opp i overskrifta ”Hamas sett frå Høgskulen”, som han tolkar fornærmeleg. Frå mi side var dette berre ei faktisk konstatering og ikkje meint som generell kritikk eller nedvurdering av kunnskapar og kompetanse, korkje hos OM eller ved Høgskulen generelt. Også andre akademiske miljø er kritiske til jødestaten, men OM har ein krass stil som kan provosere.

Mykje av siste innlegget sitt brukar OM til å skildre korleis det var å møte skarp kritikk av Israel i universitetsmiljø for 40 år sidan og til å referere kva Benny Morris seinare har funne ut om etnisk reinsing i 1947-48. Sjølv synest eg både fornekting og skifte av syn til det stikk motsette er lite rasjonelle reaksjonsmåtar på nye fakta. Men eg les gjerne boka til OM og forstår at han vart litt hårsår når han trudde ein lekmann ville trekkje hans kompetanse i tvil. Viss han i kronikken sin hadde skrive at Det muslimske brorskap kunne agitere for sitt syn i ly av moskéane i åra 1967-87, skulle eg gitt han rett. Men at Israel ”oppmuntra framveksten av Hamas første åra etter skipinga i 1987”, og at ”grunnleggjaren, sjeik Ahmed Yassin, (i denne tida?) fekk operere fritt”, tvilar eg framleis på. Yassin sjølv vart alt i 1984 dømd til 15 års fengsel og så frigitt i ei fangeutveksling året etter. I 1989 var han dømd til livsvarig fengsel, men sett fri i 1997 i byte med israelske agentar.

Det eg særleg reagerte på var avslutninga av kronikken:. ”Presterer kanskje leiarane i det moderne Israel med sin politikk å framprovosere nettopp det dei pretenderer å unngå; eit nytt Masada?” Sjølv med spørjeteikn etter går han her langt i å leggje skulda for eit endeleg nederlag for staten Israel på israelarane sjølve. Viss ein godtek dette resonnementet, at dei har seg sjølv å takke, ligg det farleg nær å tenkje at i så fall kan dei berre ha det så godt. Og vi andre kan toe våre hender.