Åndsfridom, likeverd og solidaritet – religiøse fellesverdiar?

I følgje føremålsparagrafen for skulen er åndsfridom, likeverd og solidaritet verdiar som kjem til uttrykk i ulike religionar. Sidan opplæringa òg skal fremje vitskapleg tenkjemåte, som byggjer på fakta, er det grunn til å sjå kva status desse verdiane faktisk har i ulike religionar og i land som desse religionane har fått prege.

Islam har eit skilje mellom truande og ”vantru” som også definerer kva sivile rettar ein har i samfunnet. Den juridiske tradisjonen er dessutan svært kvinnediskriminerande. Ser ein på ytringsrett og trusfridom, kjem dei muslimske landa nesten utan unntak nedst på alle lister, ilag med dei verste kommunistdiktatur og andre tyranni.

Hinduismen har med sitt kastevesen ein innebygd rangorden som pregar samfunnet. Dei kastelause blir sterkt diskriminerte. India har politisk fridom, medan trusfridomen er under press frå hinduistisk nasjonalisme.

Buddhismen kan synest meir tolerant, men trua på sjelevandring, som dei har felles med hinduismen, er eit hinder for solidaritet med fattige, som ein reknar med får som fortent etter sitt førre liv.

I Japan var det ikkje shintoismen, men vestleg påverknad som gjorde slutt på føydalsystemet, og først amerikansk okkupasjon som gav ein demokratisk konstitusjon med politisk og økonomisk fridom.

Det var i den kristne kulturkrins åndsfridom, solidaritet og menneskerettar voks fram, inspirert av Det nye testamentet sin bodskap om nestekjærleik og menneskeverd. I boka ”Forsvar for rationaliteten” skriv Kai Sørlander at Jesu ord om at hans rike ikkje var av denne verda, gav rom for den frie tanke, som skapte både slike åndsverdiar og ein sekulær stat. Og den amerikanske religionssosiologen Rodney Stark rehabiliterer skolastikken frå teologisk flisespikkeri til banebrytande føresetnader for seinare humanisme, vitskap og teknikk.

Mest alle sivilisasjonar beherskar i dag det tekniske, medan berre den vestleg/kristne er prega av grunnleggjande åndsfridom og likeverd. Formuleringane i føremålsparagrafen er difor eit nytt eksempel på Orwell sitt ”newspeak”, der lygn blir gjort til sanning for å tene det politisk korrekte.